مقایسه فرایندهای دیاژنزی و تأثیر آن بر سنگ‌نگاری و ژئوشیمی دولومیت‌های واحد دالان بالایی در برش‌کوه سورمه و یکی از میادین خلیج فارس

بخش بالایی سازند دالان، مخازن هیدروکربنی گسترده‌ای را در خلیج فارس و حوضه زاگرس در بر‌می‌گیرد. این مطالعه به مقایسه فرایند‌های دیاژنزی مؤثر بر این بخش، در یک برش سطحی و یک برش زیر‌سطحی پرداخته و در آن تاریخچه دیاژنتیکی و توالی پاراژنتیکی از دیدگاه سنگ‌نگاری بررسی شده است. سپس تأثیر دیاژنز بر ژئوشیمی دولومیت‌ها‍ که از مؤلفه‌های اصلی سازنده این واحد است، در کوه سورمه و خلیج فارس مقایسه شده است. بررسی روند فرایندهای دیاژنتیکی در برش سطحی و زیر‌سطحی نشان می‌دهد که سازند دالان در مناطق مورد مطالعه، محیط‌های دیاژنزی مختلف و روندهای دیاژنتیکی متفاوتی طی کردند. شواهد حاکی از این است که نمونه‌های زیرسطحی، ابتدا تحت تاثیر محیط دیاژنتیکی دریایی قرار گرفته‌اند. پس از آن، رسوبات این چاه مستقیماً وارد محیط تدفینی نشده‌اند، بلکه دست‌کم بخش‌هایی مانند سد ائولیتی ابتدا وارد محیط دیاژنتیکی جوی شده و پس از طی فرایندهای مربوط به این محیط، وارد محیط دیاژنز تدفینی شده‌اند. نمونه‌های کوه سورمه نیز شواهد محیط دیاژنز دریایی را نشان می‌دهند. شواهدی چون انواع استیلولیت، وجود سیمان‌های دولومیت زین‌اسبی، شکستگی‌ها، سیمان‌های تدفینی درشت‌بلور و سیلیسی‌شدن دلالت بر پشت ‌سر گذاشتن محیط دیاژنز تدفینی عمیق و بالاتر از دمای بحرانی است. پس از آن بر اثر فراخاست، رسوبات وارد محیط دیاژنز جوی شده‌اند. مطالعه ژئوشیمی عناصر فرعی دولومیت‌ها‍، تأثیر دیاژنز جوی بر نمونه‌های کوه سورمه را به‌خوبی نشان می‌دهد. دو عنصر Na و Sr در نمونه‌های کوه سورمه مقادیر پایین‌تری نسبت به نمونه‌های زیرسطحی نشان می‌دهد که این امر به دلیل ضریب تفکیک پایین و کمتر از 1 این دو عنصر و پایین‌بودن میزان آنها در آبهای جوی است. از سوی دیگر، بالاتر بودن میزان دو عنصر Fe و Mn در نمونه‌های سطحی نسبت به زیرسطحی به دلیل پایین‌تر بودن میزان دو عنصر یادشده در آبهای جوی و بالا‌بودن ضریب تفکیک این عناصر (مثلاً 15< Mn) است.